Fahad Haris
Hukaman sin Haid ( biyulan ) iban Nifas
In hati sin Haid amuna in dugu' mag-guwa' daing ha pakandang sin babai ha tiyap-tiyap bulan amuin kamawmuhan.
Daing ha sabab yan aun manga hukuman wajib hatihun ha palihalan sin Haid, daing ha mga hukuman niya :
• In babai biyulan di' siya manjari magsambahayang iban magpuasa iban magtawaf salugay niya biyubulan. Bang sawpama niya nakasambahayang atawa kan nakapuasa siya ha sa'bu siya biyulan di' taymaun kaniya sin ALLAH, gamnamayan piyanglangan kaniya in mag-sambahayang iban mag-puasa iban mag-tawaf .
• Di' manjari ha babai biyubulan humanti' halaum masjid.
• Di' manjari jimaun sin bana niya ha sa'bu siya biyubulan sahingga siya makapaygu daing ha Haid. Ha Farman sin ALLAH,
قال الله تعالى : وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ
Hatiniya : Asubuhun nila rakaw ya nabi Muhammad ha hukuman sin Haid, na! pamungan kanila in haid yan lummi', sarta' ayaw niyu siya jimaa ha sa'bu sila biyubulan sahingga sila makapaygu'' daing ha haid, na! apabila sila nakapaygu' na daing ha haid manjari niyu sila suukun piyangdaakan kaniyu sin ALLAH, sabunnal tuud in ALLAH makasi malasa ha manga manusiya'' nagtatawbat iban manusiya' nagsusutsi.
Hiyaram sin ALLAH iban Rasul niya in magjima' ha sa'bu in babai biyubulan. Sa'! Jiyari ha usug amuin panguyag-kuyagan biya' na sin siyumun niya in baran sin asawa niya ha sarat di' niya jimaun ha sabda sin Nabi(salawat iban salam kaniya);
وقال النبي صلى الله عليه وسلم : اصنعوا كل شيء إلا النكاح رواه الجماعة إلا البخاري , وفي لفظ : إلا الجماع
Hatiniya : Hinanga niyu na in katan duun ha asawa niyu ha sa'bu siya biyulan malaingkan jima' .
• Di' manjari tallakan(hibugit) sin bana in asawa niya ha sa'bu in asawa niya biyubulan.
• Bang in babai nakapaygu' na daing ha Haid wajib niya bayaran bang sawpama niya aun buka' niya puasa ha bulan Ramadan. Adapun in sambahayang di' niya na bayaran in mga sambahayang lima waktu amuin kiyatinggalan niya.
• Bang sawpama niya pag-ubus niya namaygu' ubus aun kita' niya gimuwa' daing ha awrat niya biya' siya walna' biyaning in yan di' niya parulihun, hatiniya di' da hikamudarat sin mga ibadat niya sarta' bukun na siya lamud daing ha dugu'( biyulan ) laung hi ummu etiyya kiyaridaan siya sin allah
لقول أم عطية رضي الله عنها : كنا لا نعد الصفرة والكدرة بعد الطهر شيئا , رواه أبو داود وغيره , وله حكم الرفع ; لأنه تقرير منه صلى الله عليه وسلم.
Hatniya: Di' namu' na parulihun in pagkakitaan namu' warna' biyaning amuin gimuwa' daing ha awrat ha pag-ubus namu' namaygu' haid.
Dain duun ha kaul sin sahabat yan iban ha kakahinang nila yan wala' nagmunkil kanila in Nabi sin wala' na sila namaygu' nagbalik ha waktu amuin aun kita' sin manga sahabat kababaihan walna' biyaning.
• Bang sawpama niya timahay in dugu' niya atawa kan nifas niya ha di' pa tumu'gum in mata suga wajib siya mamaygu' iban sambahayangun niya in dhuhur iban asar ha adlaw yan. Bang sawpama niya timahay in dugu' niya atawa kan nifas ha di' pa maabut in waktu sin subuh wajib kaniya mamaygu' iban sambahyanagun niya in magrib iban isha ha dum yan.
قال شيخ الإسلام ابن تيمية رحمه الله في " الفتاوى " ( 22 \ 434 ) : ولهذا كان جمهور العلماء كمالك والشافعي وأحمد إذا طهرت الحائض في آخر النهار ; صلت الظهر والعصر جميعا , وإذا طهرت في آخر الليل ; صلت المغرب والعشاء جميعا ; كما نقل ذلك عن عبد الرحمن بن عوف وأبي هريرة وابن عباس ; لأن الوقت مشترك بين الصلاتين في حال العذر , فإذا طهرت في آخر النهار ; فوقت الظهر باق , فتصليها قبل العصر , فإذا طهرت في آخر الليل , فوقت المغرب باق في حال العذر , فتصليها قبل العشاء انتهى .
Laung hi Shiekul Islam ibn Taymiya (kiya ulungan siya sin allah) : Daing ha sabab yan in kaunan sin kamatauran ulama' biyah' na kanda Imam Malik iban Imam Shafei iban Imam Ahmd (Hambali ) apabila in babai biyulan timahay in dugu' niya ha hinapusan sin adlaw ( ha wayruun pa simud in waktu magrib ) na! mamaygu' siya ubus sambahayangun niya in dhuhur iban asa jama'( papaghambuukun niya in dhuhur iban asar ). Apabila timahay in dugu' niya ha hinapusan sin dum( ha wala' pa simud in waktu subu ) mamaygu' siya ubus sambahayangun niya in magrib iban isha jama' (papaghambuukun niya in magrib iban isha), biya' na sin kiyabayta' hi Abdurahman ibn Auf iban hi Abu Hurayra iban hi Ibnu Abbas (kiyaridaan sila sin allah), sabab in waktu sin antara sin manga sambahayang yan maglamud ha waktu aun ujul. Daing ha sabab yan apabila timahay in dugu' niya ha wala' pa simud in waktu magrib, na! in waktu sin dhuhur aun pa, hangkan tunayun niya in dhuhur muna ampa asar, damikkiyan niya apabila timahay in dugu' niya ha wala' pa simud in waktu subu aun pa nakapin waktu magrib sabab aun ujul niya, na! sambhayangun niya naa muna in magrib ubus ampa sambahayang isha . Majmuul fatawa / 434 / 22
• Adapun bang sawpama niya simud na in waktu samabahayang sin panagnaan waktu biyulan siya atawa kan nipas siya duun hayan naun in khilaf sin mga ulama ha hukuman niya, sa' in papanaw makusug wala' na siya kiyawajiban mabayad sin samabahayang amuin iyabutan siya duun.
قال شيخ الإسلام ابن تيمية رحمه الله في " مجموع الفتاوى " ( 23 \ 335 ) في هذه المسألة : والأظهر في الدليل مذهب أبي حنيفة ومالك ; أنها لا يلزمها شيء ; لأن القضاء إنما يجب بأمر جديد , ولا أمر هنا يلزمها بالقضاء , ولأنها أخرت تأخيرا جائزا ; فهي غير مفرطة , وأما النائم أو الناسي , وإن كان غير مفرط أيضا ; فإن ما يفعله ليس قضاء , بل ذلك وقت الصلاة في حقه حين يستيقظ ويذكر انتهى
Laung hi Shiekhul Islam ibn Taymiya (kiya-ulungan siya sin allah), Duun ha mas-ala ( hukuman ) yan in matampal ha dalil iban ha madhab hi Abu Hanifa iban hi Imam Malik , in siya wala' na kiwajiban magbayad sin sambahayang amuin ha waktu sin sambahayang biyulan siya duun.
Upama niya : Nagbang sawpama waktu dhuhur duun mayan biyulan siya, matahay na in dugu' niya sarta' nakapaygu' na siya daing ha haid wala' na siya kiyawajiban magbayad sin sambahayang dhuhur amuin yabutan siya sin biyulan .